به عصر بیماری‌های عالم گیر خوش آمدید

به عصر بیماری‌های عالم گیر خوش آمدید



به گزارش «تابناک باتو» ـ در اوایل سال 2018، در جلسه‌ای در سازمان بهداشت جهانی در ژنو، گروهی از متخصصان که من نیز عضوشان هستم (طرح تحقیق و توسعه) اصطلاح «بیماری X» را اختراع کردیم. منظور ما از این اصطلاح، بیماری‌های عالم گیری بود که بعد‌ها رخ می‌دهند و می‌توانند ناشی از عواملی ناشناخته باشند. درواقع منبع این نوع بیماری‌ها پاتوژن جدیدی خواهند بود که هنوز وارد جمعیت بشر نشده باشد.

از آنجایی که امروز جهان در حاشیه یک بیماری عالم گیر جدید ایستاده است، ارزش دارد لحظه‌ای به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا Covid-19 همان نوع بیماری است که گروه ما از مدتی پیش نسبت به آن هشدار داده است؟

در آن زمان گفتیم، بیماری X. ممکن است ناشی از ویروسی با منشأ حیوانات باشد و در جایی از کره زمین ظاهر شود که نوع توسعه اقتصادی، مردم و حیوانات وحشی را به هم ارتباط می‌دهد. بیماری X. احتمالاً در ابتدای شیوع بیماری با سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود و با سرعت و در سکوت گسترش می‌یابد. با بهره برداری از شبکه‌های سفر و تجارت بشر، به چندین کشور می‌رسد و مهار‌های اولیه را خنثی می‌کند.

بیماری X. میزان مرگ و میری بالاتر از آنفلوآنزای فصلی دارد، اما به راحتی آنفلوآنزا گسترش می‌یابد. این بیماری حتی قبل از دستیابی به وضعیت عالم گیر، بازار‌های مالی را تکان خواهد داد. حتی در حالی که نشانه‌هایی وجود دارد که ممکن است گسترش این بیماری عالم گیر در چین در حال کند شدن باشد، هم اکنون در چندین جامعه و کشور مختلف، انتقال پایدار دارد. تعداد پرونده‌های تایید شده ابتلا به بیماری طی روز‌های اخیر در کره جنوبی انفجاری است. در ایتالیا، دهکده‌ها و شهر‌ها در حال تعطیل شدن هستند، هفته مد در میلان مختل شده است و جشنواره‌ها یکی پس از دیگری لغو می‌شوند، در حالی که مقامات بهداشت عمومی اروپا در جستجوی بیمار‌های اولیه هستند تا مشخص کنند چه افرادی احتمالاً آلوده هستند و ممکن است این بیماری را در اروپا شیوع دهند.

به نظر می‌رسد ایران به قطب جدید انتقال بین المللی بیماری تبدیل شده است. عالم گیری‌های رو به رشد، ما را به روش‌های جدیدی به چالش می‌کشند، زیرا از یک سو مردم سعی می‌کنند از قرنطینه‌ها دوری کنند و از سوی دیگر نظریه پردازان توطئه کارزار‌های اطلاعاتی خود را به راه انداخته اند تا دموکراسی را به چالش بکشند. اما در حالی که جهان در تلاش است به Covid-19 پاسخ دهد، ما این فرصت را از دست می‌دهیم که تصویر بزرگی را که در پیش چشمانمان است به درستی ببینیم؛ عالم گیری‌ها رو به افزایشند و ما باید فرایندی را برای مهارشان فراهم کنیم، نه این که فقط بیماری‌های فردی را معالجه کنیم. طاعون‌های تاریخی تنها بخشی از فرهنگ ما نیستند. آن‌ها ناشی از فجایعی مثل مرگ سیاه هستند که در اواسط قرن 14 با رشد تجارت در امتداد جاده ابریشم گسترش یافت.



گونه‌های جدید آنفلوانزا از دامداری پدید آمده اند و ابولا، سارس، مرس و هم اکنون نیز Covid-19 با حیوانات وحشی پیوند خورده اند. عالم گیری‌ها معمولاً به عنوان ویروس‌های رایج در حیوانات شروع می‌شوند و به محض ارتباط انسان و حیوان، می‌توانند به انسان‌ها انتقال یابند. این انتقال بیماری‌ها از حیوان به انسان، به سرعت در حال افزایش هستند، چون ردپای اکولوژیکی، ما را به حیات وحش در مناطق دور افتاده نزدیک می‌کند.

از طرف دیگر، تجارت حیوانات وحشی، این حیوانات را به مراکز شهری مدرن می‌کشاند. همچنین، جاده سازی بی سابقه، جنگل زدایی، پاکسازی اراضی، توسعه کشاورزی و سفر و تجارت جهانی روندی افزایشی دارد و در نتیجه ما را نسبت به عوامل بیماری زا مانند کرونا آسیب پذیر‌تر می‌کند. با این حال، استراتژی جهان برای مقابله با بیماری‌های عالم گیر ضعیف است. در سراسر بخش‌های جامعه، از سیاستمداران تا عموم مردم، عالم گیری‌ها را به عنوان یک مسئله فاجعه آمیز و غیرقابل پیشگیری می‌بینیم.

ما منتظریم که عالم گیری‌ها اتفاق بیفتند و امیدواریم که یک واکسن یا دارو بتواند به سرعت عالم گیری‌ها را کنترل کند. اما با وجود افزایش مبتلایان Covid-19 هنوز واکسنی مطمئن برای ویروس‌های سارس یا اچ آی وی یا زیکا کشف نشده است. مشکل این است که با شیوع بیماری، میل به هزینه کردن در بخش پیشگیری از بین می‌رود و بازار واکسن‌ها و دارو‌های ضد بیماری‌های ویروسی پراکنده عمل می‌کنند.

گویی تمرکز بیشتر روی بخش درمان است تا پیشگیری. در طول مجمع جهانی بهداشت در سال 2016، این سازمان، طرح تحقیق و توسعه را برای برطرف کردن این شکاف راه اندازی کرد و یک فهرست اولویتی از عوامل بیماری زا را که سلامت جهانی را تهدید می‌کنند، اعلام کرد. برای این بیماری‌ها هیچ واکسن یا داروئی در دسترس نبود. بیماری‌هایی مانند سارس، ابولا و سایر بیماری‌های نادر، اما جدی که ناشی از ویروس‌های اپیدمیک هستند در این فهرست جای داشتند. ائتلاف برای نوآوری‌های آمادگی برای مبارزه با بیماری‌های عالم گیر با مشارکت جهانی بین سازمان‌های دولتی، خصوصی، بشردوستانه و جامعه مدنی که در داووس در سال 2017 راه اندازی شد تا حدودی در این زمینه فعالیت‌هایی داشته است. برای فرار از عصر بیماری عالم گیر، ما باید با آن‌ها به عنوان یک مسئله بهداشت عمومی رفتار کنیم و علاوه بر پاسخ، شروع به کار در زمینه پیشگیری کنیم.

اولین هدف ما باید گسترش وسایل پیشگیرانه در برابر عالم گیری‌های احتمالی گسترده باشد. هنگامی که برخی از ما دو سال پیش بیماری X. را به فهرست اولویت سازمان بهداشت جهانی اضافه کردیم، می‌خواستیم این نکته را بیان کنیم که تولید واکسن و دارو برای عوامل شناخته کافی نیست. آن هم در شرایطی که هر لحظه ممکن است یک بیماری عالم گیر جدید رخ دهد. دانشمندان تخمین می‌زنند که 1.67 میلیون ویروس ناشناخته از این نوع در جهان وجود دارد که قبلاً در افراد دیده شده، اما جدی گرفته نشده اند کشف و توالی آن‌ها باید در اولویت باشد. چرا که همیشه می‌دانیم باید دشمنانمان را پیش از حمله بشناسیم. در پی شیوع بیماری سارس تحقیقات در مورد منشأ کروناویروس‌ها یعنی خفاش‌ها منجر به کشف بیش از 50 ویروس مرتبط شد که برخی از آن‌ها پتانسیل آلوده کردن نوع بشر را دارند.

این اطلاعات اکنون می‌تواند برای تست واکسن‌ها و دارو‌های گسترده استفاده شود. همانطور که پروژه جهانی ویروموم پیشنهاد کرده است این تلاش را برای پوشش دادن همه خانواده‌های ویروسی انجام دهد و این اولین گام منطقی برای پیشگیری است. یک تغییر اساسی دیگر نیز باید این باشد که آزمایش‌ها، واکسن‌ها و دارو‌ها به گونه‌ای طراحی شوند تا به جای بیماری‌های شناخته شده، کل بیماری‌های ناشناخته یک گروه ویروس را هدف بگیرند.

انستیتوی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی در ایالات متحده مشغول تهیه واکسن جهانی آنفولانزاست که تمام انواع آنفلوانزا را پوشش می‌دهد و واکسن کروناویروس جهانی نیز باید بتواند همه بیماری‌های این خانواده را تا حدودی درمان کند. با یک سرمایه گذاری کوچکتر، ما همچنین می‌توانیم با همکاری با جوامعی که در کانون بیماری هستند از عالم گیری بیماری پیشگیری کنیم. نظارت بر بیماری باید روی کشاورزان، جوامع روستایی و هر فردی که ارتباط گسترده‌ای با حیوانات وحشی دارد، متمرکز شود. عالم گیری‌ها مانند حملات تروریستی هستند: ما تقریباً می‌دانیم که از کجا سرچشمه گرفته اند و چه کسی مسئول آن‌هاست، اما دقیقا نمی‌دانیم حمله بعدی چه زمانی خواهد بود. آن‌ها باید با همان روش هم درمان شوند یعنی با شناسایی تمام منابع ممکن و از بین بردن منابع حمله قبل از وقوع عالم گیری بعدی.

دکتر پیتر دازاک (اکولوژییست بیماری نیویورک تایمز)